Giải Ngân Vốn ODA Chưa Đảm Bảo Theo Kế Hoạch

Bên cạnh đó, việc đưa vào Tabmis để Bộ Tài chính thực hiện kiểm soát chi ở các bộ ngành địa phương cũng vẫn còn chậm. Cá biệt có tới 5 địa phương vẫn chưa thực hiện việc nhập Tabmis là Hưng Yên, Thái Bình, Long An, Tây Ninh và Cao Bằng.

Việc bố trí vốn thiếu so với kế hoạch và tiến độ triển khai cũng như so với cam kết của các hiệp định vay đang là mối quan tâm của cả chủ dự án và các nhà tài trợ. Chỉ tính riêng nhóm các dự án của 6 nhà tài trợ phát triển đã có trên 60 dự án chưa được bố trí đủ kế hoạch vốn năm 2019 theo đúng nhu cầu, với nhu cầu vốn cần bổ sung là trên 34 ngàn tỷ đồng.

Tình trạng giao kế hoạch kế hoạch vốn chưa đúng, chưa đủ vẫn còn tồn tại cá biệt có một số dự án đã hết thời hạn giải ngân nhưng vấn được bố trí kế hoạch vốn.... Ví dụ Dự án Xây dựng Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội; Dự án Tăng cường hệ thống y tế tuyến tỉnh - tỉnh Thanh Hóa; Chương trình đào tạo nghề 2008 (Đức).

Điều chỉnh kế hoạch vốn đầu tư công chậm: Việc điều chỉnh kế hoạch vốn ở các dự án và các tiểu dự án diễn ra thường xuyên và liên tục ở tất cả Bộ ngành và địa phương.

Tuy nhiên, thủ tục điều chỉnh kế hoạch vốn theo quy định là rất phức tạp qua nhiều cấp, dẫn đến thủ tục điều chỉnh bị kéo rất dài. Nhiều trường hợp dự án đến khi được điều chỉnh thì đã hết thời hạn giải ngân và lại phải xin gia hạn dự án, gia hạn giải ngân kéo theo nhiều thủ tục pháp lý rất phức tạp.

(Ví dụ dự án Nâng cấp đô thị đồng bằng sông Cửu Long, dự án Phát triển đô thị loại vừa vay vốn WB, dự án Đường hành lang ven biển phía Nam, dự án Phát triển nông thôn tổng hợp miền Trung vay vốn ADB, Dự án Thu gom, xử lý nước thải TP Vũng Tàu vay vốn Chính phủ Pháp...).

Trong khi đó, việc điều chỉnh kế hoạch tại Bộ Kế hoạch và Đầu tư được thực hiện theo từng đợt. Từ đầu năm đến nay đã có 3 đợt đề xuất điều chỉnh với 350 dự án, nhưng đến nay các đề xuất này vẫn chưa được các cấp có thẩm quyền phê duyệt. Trong nhiều năm nay, việc rà soát, tổng hợp trình Chính phủ, Quốc hội và hoàn thành thủ tục điều chỉnh thường đến gần cuối năm mới hoàn thành dẫn đến dự án không còn thời gian triển khai.

Vướng mắc về thủ tục đầu tư

Qua theo dõi, Bộ Tài chính nhận thấy việc chuẩn bị các thủ tục đầu tư của dự án thường kéo dài, trong một số trường hợp việc chuẩn bị đầu tư kéo dài dẫn đến thời gian triển khai dự án là không đủ và chủ dự án buộc phải làm thủ tục xin gia hạn thời gian thực hiện dự án. Từ đầu năm đến nay, đã có 37 Hiệp định vay đã phải làm thủ tục gia hạn với nhà tài trợ.

Mọi thay đổi về quy mô, phạm vi, nội dung và sử dụng vốn dư đều cần phải thực hiện thủ tục điều chỉnh chủ trương đầu tư dẫn đến kéo dài thời gian thực hiện dự án. Số dự án phải làm thủ tục điều chỉnh chủ trương đầu tư trong nửa đầu năm 2019 là 26 chương trình, dự án.

Điển hình là các dự án đường sắt đô thị với tổng vốn đã ký kết gần 4,5 tỷ USD trong đó 4/7 dự án đang trong giai đoạn thực hiện điều chỉnh tổng mức đầu tư. Việc bố trí nguồn vào giải ngân cho các dự án này đến nay vẫn đang đình trệ.

Thiếu vốn đối ứng: Để có thể nhanh chóng ký kết dự án, nhiều bộ ngành và địa phương đã cam kết bố trí đủ vốn đối ứng để thực hiện dự án. Tuy nhiên, trên thực tế có rất nhiều dự án chưa được bố trí hoặc bố trí không đủ vốn đối ứng dẫn đến việc triển khai các dự án là rất chậm. 

Tính sẵn sàng của dự án còn thấp: Trong nhiều trường hợp, các dự án mặc dù được bố trí đủ kế hoạch vốn nhưng công tác triển khai rất chậm.

Điều này cho thấy, công tác chuẩn bị dự án còn nhiều bất cập. Đặc biệt là các vấn đề liên quan đến tư vấn thiết kế dự án, việc triển khai công tác giải phóng mặt bằng, tái định cư... thường là nguyên nhân chính dẫn đến việc chậm triển khai dự án (Dự án nâng cấp Quốc lộ 217 vay vốn ADB; Dự án Y tế tuyến tỉnh vốn vay KFW).

Vướng mắc về thủ tục cho vay lại

Theo quy định của Luật Quản lý nợ công, việc cho vay lại theo cơ chế cơ quan cho vay lại không chịu rủi ro tín dụng chủ yếu được thực hiện qua Ngân hàng Phát triển Việt Nam. Tuy nhiên, công tác thẩm định tài chính, thẩm định tài sản đảm bảo, ký kết và quản lý hợp đồng ủy quyền cho vay lại thường chậm. Ví dụ: Dự án khoản vay truyền tải điện 3 vay vốn ADB, Dự án nâng cao chất lượng đại học vay vốn WB...

Vướng mắc khi thẩm định cho vay lại địa phương: Chủ yếu do các địa phương không đáp ứng được các điều kiện được vay lại nguồn vốn ODA và vay ưu đãi của Chính phủ như:

Thứ nhất, dự án chưa có kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn Ngân sách Trung ương được giao trong giai đoạn thực hiện (Thẩm định dự án của 18 tỉnh thì có 16 tỉnh không có kế hoạch đầu tư công trung hạn).

Thứ hai, địa phương có nợ vay lại vốn vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài quá hạn trên 180 ngày (có 2/18 tỉnh).

 Thứ ba, ngoài ra, công tác thẩm định Cho vay lại của địa phương đôi khi bị kéo dài do phải chờ địa phương bổ sung, hoàn chỉnh hồ sơ thẩm định theo qui định.

Vướng mắc về thủ tục kiểm soát chi, giải ngân, rút vốn

Số đơn vị gửi hồ sơ làm thủ tục rút vốn niên độ 2019 thấp: Tính đến nay, có 4 cơ quan trung ương, và 38 địa phương vẫn chưa làm thủ tục giải ngân với Bộ Tài chính. Hiện tại, mới có 6 cơ quan trung ương và 22 địa phương đã là thủ tục giải ngân trong 6 tháng đầu năm. Trong đó, các cơ quan có tỷ lệ giải ngân cao nhất là Bộ Giao thông vận tải và Bộ Văn hóa Thể thao du lịch, thành phố Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Bình Dương.

Tình trạng hồ sơ rút vốn sai, thiếu thủ tục vẫn còn phát sinh, điển hình như đơn đề nghị rút vốn các khoản chi không đúng chế độ; chi tư vấn quản lý dự án, thực hiện dự án; chi mua ô tô khi chưa được Thủ tướng Chính phủ cho phép; tạm ứng khi chưa có quyết định giao dự toán vốn..v.v.

Thời gian xử lý kéo dài: Do các vướng mắc về hồ sơ rút vốn, nhiều trường hợp các chủ dự án phải bổ sung, giải trình hồ sơ dẫn đến thời gian xử lý đơn rút vốn bị kéo dài.

Đối với một số dự án có thời gian tiếp nhận, xử lý hồ sơ kéo dài, thông báo nhận nợ chưa kịp thời, gây ra độ trễ về thông tin, ảnh hưởng đến các thủ tục hạch toán NSNN của các chủ dự án như các dự án vay vốn Italia, Kuwait...

Quy định về chuyển nguồn, hạch toán GTGC, tài khoản tạm ứng: Chủ dự án chậm làm thủ tục GTGC, làm ảnh hưởng đến việc tổng hợp số liệu báo cáo và duyệt đơn rút vốn. Chủ dự án chậm báo cáo tất toán các khoản tạm ứng từ tài khoản đặc biệt với nhà tài trợ, ảnh hưởng đến chỉ số giải ngân chung.